fbpx

Czym współcześnie farbujemy jaja na Wielkanoc? Wyniki ankiety.

jaja barwione naturalnie
Autor
24 kwietnia 2023

Na początku kwietnia napisałam artykuł o barwieniu jaj roślinami barwierskimi (ARTYKUŁ), oczywiście w związku ze Świętami Wielkanocnymi. W tamtym czasie ogłosiliśmy ankietę, w której zbieraliśmy Wasze historie i doświadczenia w farbowaniu pisanek i kraszanek. To miała być współczesna wersja ankiety Rostafińskiego, jednak jej zasięg nie okazał się taki duży, jak byśmy się spodziewali. Zgłosiło się mniej niż 100 osób. Niemniej dziękujemy bardzo za udział w tym eksperymentalnym zbieraniu opowieści o współczesnym barwieniu jaj 🙂 Poniżej opisujemy wyniki ankiety, z których można wysnuć kilka wniosków dotyczących tego, czym farbujemy współcześnie pisanki i i kraszanki, a także w jaki sposób tworzymy wzory.

Czy farbujemy jaja na Wielkanoc?

TAK, co roku 77%
NIE 0%
TAK, czasem, ale nie co roku 23%

Jakie barwniki stosujemy w XXI wieku?

Bardzo ogólnie chcieliśmy dowiedzieć się, jak to wygląda – czy większość osób używa farbek syntetycznych, czy też barwników roślinnych. Odpowiedzi dały nam podział niejednorodny, bo niektórzy stosują równolegle barwniki syntetyczne oraz roślinne (16% odpowiedzi), ale niemalże cała reszta ankietowanych wspomniała, że farbuje jaja barwnikami roślinnymi. Tylko jedna osoba używa wyłącznie syntetyków.

Jakie rośliny i jakie kolory wybieramy najczęściej?

Tym razem zajrzeliśmy do Was bardziej wnikliwie, chcąc dowiedzieć się, jakie rośliny wybieracie i na jakie kolory one u Was farbują. Niezaprzeczalnie najwięcej osób wymieniło cebulę, która daje odcienie nazwane przez Was jako: żółte, jasnobrązowe, brązowe, czerwonawe, bordowe, rude, ciemnoczerwone, ciemny karmel, pomarańczowy, rdzawozłoty, rdzawy, ciemnordzawy, bordowy, brązowo(czekoladowo)bordowy i inne odcienie z tej palety (zależy to od koloru skorupki jajek), od cegły po ciemny brąz, kasztanowy.

Druga najczęściej wymieniana roślina to była kapusta czerwona (nazywana gdzieniegdzie modro kapusta). Paleta kolorów to według Was: różne nasycenie niebieskiego, od niebieskiego przez seledynowy do granatu (odcienie zależą od barwy jajka i czasu farbowania), niebieski, ciemnoniebieski, fioletowy.

Ciekawym połączeniem okazało się w wielu wypowiedziach mieszanie kurkumy i kapusty, aby osiągnąć różne zielenie i turkusy.

Inne rośliny, które zostały wymienione wraz z kolorami to:

  • aronia (fioleotwy)
  • wino (niebieski)
  • kurkuma (żółty)
  • awokado (brudny róż, łosoś)
  • buraki (różowy, bladoróżowy)
  • podbiał (zieleń, oliwkowy)
  • szyszki olchy (mocne brązy, czerń)
  • domowe kwaśne wino czerwone (marmurkowy efekt brązów i czerwieni)
  • barwinek (zielony)

Soda, ocet, sól i inne dodatki zmieniające barwy

Ponad połowa osób biorących udział ankiecie nie stosuje dodatków zmieniających pH roztworu ani utrwalających kolor. Jednak pozostała część ankietowanych wymienia ocet, sól oraz sodę oczyszczoną.

Czym farbowały jajka nasze babcie?

To pytanie o charakterze sentymentalnym i etnograficznym, chcieliśmy spisać, jak wiele pamiętamy i czy nasze babcie tworzyły pisanki podobnie, jak my obecnie. Wymienialiście głównie cebulę, była obecna niemalże w każdej odpowiedzi. Dodatkowo kilka osób wspomniało, że babcia barwiła kapustą czerwoną, młodym żytem, zielonym owsem. Kilka osób nie pamiętało tradycji z domu dziadków, ale żywa w Was jest tradycja z domu rodziców, cytuję jedną odpowiedź: „Moja mama zawsze używała syntetycznych barwników, czasem cebuli-czasem odbijała wzory listków na nich. Wykorzystując syntetyczne barwniki robiliśmy pisanki-rozgrzanym woskiem, cienkimi drucikami, rysowaliśmy tradycyjne wzory, które braliśmy z okolicznościowych pocztówek:) Bardzo to lubiłam jako dziecko.”

Wzory na jajkach Wielkanocnych

Zagadnienie zdobienia jajek okazało się dość pojemne, bo wymieniliście wiele sposobów na to. 15% ankietowanych nie robi wzorów wcale. Najwięcej osób wspomniało o drapaniu rysunków igłą lub specjalnym nożykiem. Ktoś wspomniał, że drapie wzory wykałaczką nasączoną octem. Kolejną najbardziej popularną metodą jest obecnie przyklejanie listków (pietruszki czy ogrodowych ziół), żeby zostawiły ślad niezafarbowany. Sporo osób przyznaje, że robi batikowe wzory woskiem. Wspomnieliście też o przyklejaniu koronek, sznurków, wycinanek, a także wymazywaniu wzorów gumką do mazania. Niektórzy zostawiają jajka w roztworze pełnym roślin, aby rośliny zrobiły marmurkowe wzory na skorupce. Mamy też historię o malowaniu jaj farbami i tworzeniu wzorów fioletowym ołówkiem kopiowym.

Pisanki, drapanki, kraszanki czy kroszonki?

Ostatnie pytania dotyczyły tego, jak nazywa się jajka w różnych regionach Polski. Odpowiedzi nie dały jednoznacznego podziału, gdzie królują pisanki, a gdzie kraszanki. Część osób wspomniało też, że migruje w ciągu życia, jednak kilka odpowiedzi potwierdziło, że kroszonki są zarezerwowane dla woj. śląskiego i opolskiego. Poniżej wymieniam regiony, w których odpowiednio nazywamy jajka:

  • PISANKI: lubelskie, łódzkie, kujawsko-pomorskie, warmińsko-mazurskie, mazowieckie, wielkopolskie, lubuskie, dolnośląskie, śląskie, zachodniopomorskie, świętokrzyskie, małopolskie, pomorskie, podkarpackie, Lwów
  • KRASZANKI: mazowieckie, łódzkie, Podhale, dolnośląskie
  • KROSZONKI: śląskie, opolskie
  • DRAPANKI: podlaskie

Wnioski

Mimo, że zasięg ankiety nie jest duży i że grono odbiorców ma styczność z tematem barwników roślinnych – ponieważ to nasze czytelniczki i nasi czytelnicy, da się wysnuć kilka wniosków z tego skromnego badania. Niewątpliwie tradycja w narodzie nie umarła i jaja farbujemy 🙂 Większość z nas lubi cebulę za to, że daje bogatą paletę barw – od jasnego żółtego, przez słoneczne pomarańcze, aż do bordowego. Cebula jest tania, łatwa w obsłudze i dostępna, stąd wybierały ją również nasze babcie. Inne kolory, jakie wprowadzamy do odcienie niebieskiego i fioletu, jednak na zdecydowanie mniejszą skalę. Ciekawy wniosek dotyczy tworzenia wzorów, bo choć większość osób ankietowanych używa barwników roślinnych to budowania koloru, to potem sporo osób ozdabia jajka materiałami niekoniecznie naturalnymi. Taki powiew współczesności, jak mniemam.

Bardzo się cieszymy, że udało się zebrać odpowiedzi od Was i stworzyć obraz współczesnych tradycji barwienia jaj. Dziękujemy za podzielenie się swoimi zwyczajami i wspomnieniami.

 

Tagi: , , , , ,

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to Top
pl_PLPL