Techniki farbowania tkanin. Jakie są ich rodzaje?

Istnieje wiele technik farbowania tkanin, z których korzystają zarówno hobbyści, jak i światowej sławy projektanci. Są to sposoby barwienia znane ludziom od dawna, niektóre sięgają nawet czasów starożytności. Co jakiś czas przeżywają swój renesans i znowu widzimy je na pokazach mody. Jak powstają nadruki na tkaninach? Czy istnieje technika barwienia tkanin dla początkujących? Przygotowaliśmy krótki przegląd metod farbowania i tworzenia wzorów.

Jakie są techniki farbowania tkanin?

Technik farbowania tkanin jest wiele i każda daje inne możliwości. Istnieją metody barwienia bezpośredniego, gdzie farba pokrywa materiał w wybranym miejscu lub w całości oraz techniki barwienia pośredniego, gdzie farbuje się wszystko poza przysłoniętymi obszarami materiału.

Oto lista najbardziej popularnych technik farbowania tkanin:

• farbowanie na gładko (jednolicie)
• farbowanie ombre (przejście koloru)
• technika shibori (krępowanie narzędziami)
• technika tie-dye (spontaniczne związywanie)
• technika batiku (wzory malowane woskiem)
• barwienie ecoprint (zawijanie roślin w tkaninie)
• farbowanie na kostkach lodu (topiący się lód maluje wzory)
• barwienie na półsucho (barwniki spryskiwane wodą)

Każda z wymienionych metod barwienia jest w zasięgu osoby początkującej. Zachęcamy do spróbowania przynajmniej kilku wybranych, by potem móc z nich korzystać do woli.

Farbowanie tkanin na gładko

Technika barwienia tkanin na gładko jest najprostsza ze wszystkich tu omówionych technik, ale ma w sobie pewien haczyk. Aby pofarbować tkaninę równomiernie, trzeba cały czas mieszać w naczyniu z farbą. Dopiero wtedy mamy pewność, że barwniki jednolicie pokryją materiał.

Barwienie ombre

Farbowanie tkanin ombre pozwala na uzyskanie stopniowego przejścia między jednym kolorem a drugim. Można też farbować ombre wyłącznie z jednym barwnikiem, który płynnie zmienia stopień nasycenia na tkaninie: od najjaśniejszego, do najbardziej intensywnego.

Ten sposób barwienia wymaga czuwania przy naczyniu z farbą. Trzeba uważać, żeby tkanina nie zsunęła się zbyt głęboko i nie pofarbowała w całości jednakowo. Chodzi o to, by kontrolować, jak barwnik przenika materiał.

warsztaty barwierskie w Dzikim Ogrodzie Łukasza Łuczaja na Podkarpaciu, na pierwszym planie tkanina ombre

Shibori

Nazwa shibori wywodzi się od japońskiego słowa „shiboru”, oznaczającego „ściskać” i stało się synonimem wielu form barwienia tkanin oraz tekstyliów tak barwionych. Technika shibori to rodzaj druku rezerważowego, w którym rezerwuje się fragmenty tkaniny, aby nie dotarła do nich farba. W przypadku shibori chodzi o ściskanie, składanie, krępowanie i związywanie materiału, przez co barwniki nie docierają do wybranych obszarów tkaniny. Tak skrępowane materiały farbuje się w kotle. W rezultacie powstają wielorakie kombinacje i wzory, które mogą być zarówno geometryczne, jak i mieć organiczny charakter.

Do farbowania tkanin shibori stosuje się różnorodne narzędzia: ściski stolarskie, klipsy, deseczki, patyki, rury i przede wszystkim nici. Najtrudniejsze do wykonania są wzory shibori ręcznie fastrygowane i ściągane. Wymagają one znajomości barwienia tkanin i szycia.

kadr z warsztatów naturalnego farbowania w pracowni Dzikie Barwy

Najpopularniejsze tradycyjne wzory shibori to: shibori arashi, które wykonuje się obwiązując tkaninę na rurze, a następnie ciasno marszczy się materiał. Popularne są też wiązania shibori kumo, dające koliste nadruki oraz itajime, które wynikają ze składania tkaniny w harmonijkę.

Tie-dye, czyli łatwe shibori

Metoda farbowania tkanin shibori wywodzi się ze starożytnej Japonii, ale była tradycyjnie kultywowana w Afryce, Indiach i Południowej Ameryce. Obecnie świat zachodni zachwycił się techniką japońską, wyróżniającą się precyzją i mistrzostwem tworzenia wzorów. Współczesną i bardzo uproszczoną wersją barwienia tkanin shibori jest metoda tie-dye, bazująca na spontanicznym, niekontrolowanym składaniu i wiązaniu tkanin.

koszulki tie-dye farbowane przez nas dla NAGO, fot. Michaela Metesova

Batik

Batik to nazwa metody barwienia, ale również tkanin farbowanych tą metodą. Ten sposób farbowania tkanin wywodzi się z Indonezji. Podobnie jak shibori, to również technika barwienia rezerważowego, gdzie pokrywa się tkaninę substancją rezerwującą, by w tych miejscach włókna nie połączyły się z barwnikami. W batiku materiał maluje się gorącym woskiem za pomocą pędzla, patyka lub dedykowanego narzędzia: tjanting. Czasami do tworzenia powtarzalnych wzorów używa się drewnianych, ręcznie rzeźbionych stempli. Następnie, po zaschnięciu wosku, zanurza się materiał w barwniku, by potem pokryć kolejne części tkaniny woskiem i znowu zanurzyć tkaninę w innym kolorze. Te czynności powtarza się wielokrotnie, w zależności od stopnia skomplikowania rysunku. Na koniec moczy się tkaniny w gorącej wodzie, aby wosk wypłynął na powierzchnię.

Batik to sposób barwienia, w którym wzory projektuje się niejako od końca, dlatego trzeba myśleć o rysunku w formie negatywu. Nie należy do najprostszych, ale przy regularnym praktykowaniu tej techniki dochodzi się do wprawy.

warsztaty batiku we współpracy z Kają Kochańską

Ecoprint

To technika polegająca na barwieniu kontaktowym. Na tkaninie rozkłada się części roślin, takie jak liście, kwiaty. Następnie ciasno zawija się materiał w rulon wraz z roślinami i gotuje na parze lub w wodzie. Barwniki z organów roślinnych przenikają na włókna pod wpływem temperatury. W efekcie powstają organiczne nadruki i plamy koloru o kształcie liści, płatków kwiatowych i innych. Ecopirnt zyskuje coraz więcej fanów, ponieważ jest to barwienie bardzo intuicyjne.

Technika barwienia tkanin na kostkach lodu

Ta metoda to farbowanie-niespodzianka. Wystarczy położyć na mokrą tkaninę dużo kostek lodu, rozsypać na nich barwniki w proszku i zostawić na noc. Lód, podczas topnienia, będzie malował tkaninę rozpuszczonymi barwnikami w niekontrolowany sposób. Efekt to fascynujący deseń, kojarzący się z widokiem mgławicy kosmicznej.

Barwienie na półsucho

Ten sposób barwienia tkanin jest prosty i przyjemny. Trzeba rozłożyć materiał na płasko, posypać suchymi barwnikami w proszku i spryskać wodą (np. spryskiwaczem do kwiatów). Można użyć jednego koloru, ale lepiej sprawdza się użycie kilku różnych odcieni, które będą potem się wzajemnie przenikać. Barwniki, stopniowo i nieregularnie namakając, farbują tkaninę we wzory przypominające malarstwo impresjonistów. Wystarczy odrobina fantazji, by stworzyć niezwykłe, kolorowe tkaniny.

Jakie są najlepsze barwniki do farbowania tkanin? Podział według techniki

Wybierając sposób barwienia, musimy wybrać też rodzaj barwnika. Niestety nie zawsze będą to barwniki naturalne w postaci kąpieli wodnej. Czasami trzeba sięgnąć po barwniki syntetyczne, w formie skondensowanego pigmentu w proszku. Nadają się one do każdego sposobu barwienia, a farbowanie na kostkach lodu oraz metodą na półsucho ma sens wyłącznie z barwnikami syntetycznymi. Jeśli chcemy farbować ekologicznie, warto wiedzieć, że tylko batik, shibori oraz barwienie ombre i na gładko pozwalają na użycie barwników naturalnych. Mogą to być barwniki roślinne, rozpuszczone w wodzie.

Warsztaty z barwienia tkanin – DZIKIE BARWY

Jeśli interesuje Cię, jak powstają kolorowe materiały o wielobarwnych wzorach, przyjdź na zajęcia do pracowni DZIKIE BARWY. Nauczysz się farbowania tkanin według metod z całego świata. Zajęcia są oparte o praktyczne porady dotyczące farbowania użytkowego oraz artystycznego. Dodatkowo, w naszej pracowni poznasz naturalne barwniki, zarówno zioła z lokalnego podwórka, jak i rośliny tropikalne.