Słoneczny, cytrynowy, miodowy, złoty- czyli żółte naturalne barwniki roślinne.

Mamy już oficjalnie wiosnę, choć czasem zawieje śniegiem czy gradem. Mimo przymrozków i burzowych dni, trawniki miejskie i wiejskie łąki zaczynają się już na dobre zielenić, a także żółcić. Tak, pierwsze kwiaty to najczęściej te żółte, mniszek, podbiał, pierwiosnek, ziarnopłon, jaskier, nie wspominając o bardziej ogrodowym żonkilu, już samo jego imię zapowiada kolor. Od dłuższego czasu kwitnie też forsycja – jej żółte kwiaty pojawiają się na gałązkach jeszcze zanim krzew wypuści liście. Żółty to obok soczystej zieleni kolor życia, wiosny, radości… Choć jego symbolika w naturze bywa pokrętna, bo czasem u zwierząt jest kolorem ostrzegawczym, to bez wątpienia kojarzy się ze Słońcem, życiem i czakrą splotu słonecznego, która jest odpowiedzialna m.in. za radość życia, a jej kolorem jest oczywiście żółty. Jeśli więc chcesz się wzmocnić, zasilić pewność siebie i poczucie radości, spróbuj otoczyć się na co dzień barwami słońca. Możesz je wydobyć z pospolitych i łatwo rozpoznawalnych roślin.

Roślinne surowce farbujące na żółto można by wymieniać bardzo długo, ponieważ to właśnie żółte barwniki są najbardziej popularne w przyrodzie. Najczęściej mamy do czynienia z karotenoidami, które znajdują się w chromoplastach, a także z flawonoidami, mieszczącymi się w soku komórkowym. To te związki nadają organom roślinnym intensywne kolory żółte, pomarańczowe i czasem czerwone. Te naturalne barwy możemy przenieść na włókna, drewno, a nawet stworzyć z nich żółtą farbę wodną do malowania.

Niekoronowaną królową żółcieni w tradycyjnym farbiarstwie jest niewątpliwie rezeda żółtawa (reseda luteola). Już niejednokrotnie o niej pisałam, choćby TUTAJ. Jest to roślina zielna, służąca do farbowania na żółto co najmniej od starożytności. Dzisiaj także stanowi jedno z najbardziej wydajnych źródeł żółcieni, choć niełatwo ją spotkać w naszym krajobrazie. Częściej w stanie dzikim występuje jej kuzynka, rezeda żółta (reseda lutea), o podobnych właściwościach. Barwy, jakie można osiągnąć dzięki rezedzie, to szczególnie rzadko spotykany kolor cytrynowy o dużej intensywności, trochę jak kanarkowy. Wydaje się niemal, że świeci! Takie cuda możliwe są jedynie w parze z ałunem, zarówno w postaci bejcy przed farbowaniem, jak i zaprawy do kąpieli barwiącej. Zastosowanie bejcy sojowej „gasi” barwy i stają się one cieplejsze i bardziej mleczne. Co ciekawe, nasycony żółty z ziela rezedy uda się nawet na włóknach pochodzenia roślinnego, takich jak bawełna czy linen. Jest to rzadkość, bo inne surowce dające świetliste cytrynowe żółcienie na wełnie czy jedwabiu (jak np. ziele rozmarynu czy korzeń berberysu) ewidentnie nie współpracują z bawełną.

Tkaniny farbowane zielem rezedy żółtawej

Inne surowce typowo wiosenne i wskazujące na żółty na pierwszy rzut oka, to oczywiście kwiaty mniszka lekarskiego (Taraxacum officinale) czy forsycji pośredniej (Forsythia). Dzięki nim stworzysz paletę jasnych odcieni żółtego, ale nie będą to wybarwienia odporne na światło. Z upływem czasu mogą płowieć. Jednakże, dla osoby początkującej, są to rośliny łatwe w rozpoznaniu i dające wiele radości podczas farbowania.

Kwiaty forsycji i farbowanie

Kolejne w grupie farbujących na żółto są liście niektórych gatunków drzew. Warto tutaj wymienić brzozę, olchę, leszczynę, orzech, ze szczególnym wskazaniem na brzozę brodawkowatą, bardzo często występującą na naszej szerokości geograficznej. Liście tego drzewa w zależności od pory zbioru mogą dać kolory chłodne, kanarkowe lub ciepłe i słoneczne. Te pierwsze otrzymasz z liści pozyskanych wcześnie, np. w maju. Będą mniej zasobne w barwniki. Dopiero w pełni lata liście brzozy pozwolą uzyskać nasycone i bardzo trwałe tonacje ciepłej, miodowo-słonecznej żółcieni (oczywiście wraz z bejcą ałunową lub sojową). Drzewo jest bardzo łatwo rozpoznać i to często stanowi zachętę do zebrania liści.

Wśród innych roślin bogatych w żółte barwniki znajdziemy w szczególności zioła, część z nich kwitnie późną wiosną lub latem. Ziele krwawnika pospolitego, maruny bezwonnej, dziurawca pospolitego, nawłoci pospolitej lub późnej czy wrotyczu pospolitego są świetnymi przykładami. W znakomitej większości rosną nawet w miastach, na nieużytkach czy trawnikach przydrożnych, na wsi spotkasz je na miedzy, występują także w lasach. Nie jest trudno rozpoznać krwawnik czy wrotycz, bo bardzo intensywnie pachną (dla niektórych osób to wonności drażniące :). Są to zioła, które można z łatwością zasuszyć i wykorzystać w dogodnym momencie. Krwawnik pozwala zbudować paletę mlecznych i lekko zielonkawych odcieni żółtego, zaś wrotycz da żółty słoneczny i nasycony.

Kolory uzyskane z ziela krwawnika

Warto też późnym latem zbierać nawłoć późną lub kanadyjską, gdyż to rośliny rozprzestrzeniające się bez zahamowania, postrzegane jako gatunki inwazyjne i wypierające rośliny rodzime. Z ziela lub samych kwiatostanów tych roślin uzyskasz kolor czysty, nasycony, raczej zimny, choć widziałam też ciepłe wybarwienia.
Nie sposób nie wspomnieć o kwiatostanach niektórych drzew, choć teraz już nie są surowcem dostępnym, ale w okresie przedwiośnia nadają się do zbierania. Mowa o tzw. kotkach olszyny czy leszczyny. One też są obfite w żółte barwniki i warto zbierać je nie tylko na sałatki.

Tkaniny farbowane kwiatami nawłoci późnej

Tekstylia farbowane korzeniem berberysu

Wyciągnęłam z moich szafek różne materiały farbowane na żółto. Są tu tkaniny, przędze, nici, dzianiny, a także papier czerpany oraz washpapa. Chciałam uchwycić niuanse barwne, niestety skutek jest marny. Żółte tkaniny bardzo trudno się fotografuje, poniższe zdjęcie nie do końca oddaje kolory, które są tak naprawdę dużo bardziej nasycone i czyste, na pewno mniej szare. Mimo wszystko widać różnorodność odcieni i nasycenia. Poniżej także podpisane źródła kolorów.

1.Liście brzozy brodaw.
2.Ziele rezedy żółtawej
3.Liście nawłoci późnej
4.Ziele bluszczyka kurdybanka
5.Liście cebuli
6.Ziele rezedy żółtawej
7.Kwiatostan trzciny
8.Liście cebuli
9.Ziele rezedy żółtawej
10.Kwiaty trzciny
11.Kora jabłoni domowej
12.Ziele krwawnika posp.
13.Liście brzozy
14.Liście śnieguliczki
15.Liście cebuli
16.Ziele krwawnika
17.Liście brzozy brodaw.
18.Ziele maruny bezwonnej
19.Ziele dziurawca posp.
20.Ziele dziurawca posp.
21.Kora leszczyny posp.

W tym artykule specjalnie nie wspominam o surowcach egzotycznych, takich jak drzewa z rodziny brezylkowatych, owocach granatu ani o surowcach dających kolory złotawe – jak cebula czy kurkuma. O tym przy innej okazji.

Natomiast przygotowałam dla Was taką tabelkę wskazującą na to, na jaki odcień żółtego może pofarbować dany surowiec roślinny. Oczywiście wiele zależy od wody, z jakiej korzystacie (ona decyduje o odcieniu) oraz ilości surowców (to decyduje o nasyceniu), jest to jednak jakaś wypadkowa i wskazówka dla osób poszukujących idealnej barwy. Kolory tła w tabeli są specjalnie podrasowane, żeby pokazać różnice między nimi, w rzeczywistości, na włóknach, te niuanse są mniej kontrastowe. Tabelka jest to bezpłatnego pobrania w sklepie, w dziale instrukcje, TUTAJ